NGUYỄN TƯ NGHIÊM – NGƯỜI KHAI MỞ HÌNH TƯỢNG THÁNH GIÓNG TRONG MỸ THUẬT VIỆT NAM
Trong lịch sử mỹ thuật Việt Nam hiện đại, Nguyễn Tư Nghiêm (1918 – 2016) được xem là một biệt lệ, một gương mặt độc đáo trong “bộ tứ Nghiêm – Liên – Sáng – Phái” của nửa sau thế kỷ XX. Ông lựa chọn cho mình một lối đi riêng, kiên định khai thác cội nguồn dân gian và lịch sử để kiến tạo nên một thế giới nghệ thuật vừa truyền thống, vừa hiện đại.
Sinh ra tại Nghệ An trong một gia đình Nho học, từ năm 1941 Nguyễn Tư Nghiêm theo học Trường Cao đẳng Mỹ thuật Đông Dương cùng thời với Huỳnh Văn Gấm, Tạ Thúc Bình, Nguyễn Văn Trung Sau khi ra trường, ông tham gia kháng chiến, rồi gắn bó với công việc giảng dạy tại Trường Trung cấp Mỹ thuật Việt Nam (nay là Đại học Mỹ thuật Công nghiệp Hà Nội). Suốt hành trình nghệ thuật, ông không ngừng tìm tòi và thử nghiệm trên nhiều chất liệu, từ sơn mài, màu nước, bột màu trên giấy Dó cho đến gouache, tạo nên một di sản đồ sộ mang đậm dấu ấn dân tộc.
Ở Nguyễn Tư Nghiêm, cảm hứng chủ đạo chính là từ những tích xưa, hoa văn Lý Trần Lê, truyện cổ, trò chơi dân gian, điệu múa cổ. Từ đó, ông kiến tạo nên một ngôn ngữ tạo hình mới: đường nét gãy gọn, mạnh mẽ; nhịp điệu khỏe khoắn; gam màu rực rỡ nhưng tinh giản. Đỉnh cao cho tinh thần này chính là tác phẩm Gióng sáng tác năm 1990, về sau được công nhận là Bảo vật Quốc gia. Hình tượng Thánh Gióng vị anh hùng cưỡi ngựa sắt, vươn mình đánh giặc cứu nước qua ngòi bút của Nguyễn Tư Nghiêm đã vượt khỏi khuôn khổ một huyền thoại để trở thành biểu tượng bất diệt của sức mạnh dân tộc, của khát vọng độc lập và tự do.
Cùng năm 1990, Nguyễn Tư Nghiêm sáng tác tác phẩm Thánh Gióng (bột màu trên giấy, 40,8 × 50 cm), từng thuộc bộ sưu tập của một bác sĩ tại Normandie và mới đây xuất hiện trên thị trường quốc tế. Tác phẩm miêu tả hình tượng Thánh Gióng, với bố cục chắc khỏe, đường nét khúc chiết, như một sự hiện đại hóa biểu tượng Thánh Gióng, nơi truyền thống dân tộc và tinh thần sáng tạo cá nhân giao thoa mạnh mẽ.
Có thể nói, với Nguyễn Tư Nghiêm, hình tượng Gióng không chỉ là đề tài lịch sử mà còn là một cách nhìn triết lý: khẳng định sức sống trường tồn của dân tộc Việt qua hàng nghìn năm, đồng thời mở ra một ngôn ngữ hội họa mới cho mỹ thuật hiện đại. Chính điều đó đã khiến ông trở thành một hiện tượng đặc biệt, một trường hợp cá biệt trong hội họa Việt Nam, để lại ảnh hưởng sâu rộng cho nhiều thế hệ sau này.
Le Auction House